Baax
ki waalik ti kayo'ob
Dzitbalché
Le aanalte jach maalo', tumen káanik u tsikbalil
Dzitbalché biix maasewal beeto'ob kimilil máako'ob utiáal u tsiik ti' ki'ichkelenyuumo'ob,
le uchben maako'ob kuyaliko'ob jejelas t'aan, tsikbalilil, tóone' ya'an tsiik u yojelta'al tumen u yanto'on
kaotik jejelas kaalil le suuk a beetik ichil kajalo'ob.
Jach maalo'ob u kaotiko'ob mejen palalo'ob ichil unajil xoxok, baax u
yojel uchben maak tumen jach yan u naato'ob u tukulo'ob utiáal ma' u saata.
Le nojoch maako'ob u yojelo'ob tulaka
tukulo'ob tumen letiobe u uuyaj tsilbal ichil kaajalo'ob, utiáal u paata
u tsiik ichi u áabilil bey u nojochtalo'ob yan xaan u tsikbaltik bix tsikbalta'antio'ob
le analte jach miix maak yojeltik le yan ichil u xook jach maalo' tumen yan
maaya t'aan káanbesaj yetel maaya ma' kaotanil.
Le nojoch maako'ob ichil kaajolo'ob ilik beey u betiko'ob t'aan, ku
muchtalo'ob beyaanalte u yaalik toone u paaataj utiáal u tsooto'on u naat bíix
u kuxtaliluchilil ichil kajalo'ob.
Comentario de los cantares de Dzitbalché
Es un libro muy interesante el cual nos enseña la historia de Dzitbalché
y cómo es que los mayas hacían diferentes sacrificios para sus dioses, también podemos
ver que cada persona anciana tiene diferente manera de contar sus historias que
de una u otra manera debemos darle
importancia ya que nos ayudan a conocer sobre las prácticas culturales de cada
poblado.
Es importante dar a conocer a los niños del centro de trabajo para que
ellos tengan conocimientos de los antepasados para que no se pierda.
También es bonito saber que los viejitos conocen mucho de lo que les han
contado y puedan compartirlo con la comunidad y con sus nietos, para que cuando
ellos crezcan puedan contarlo como a ellos se los contaron.
Es un libro que no ha tenido suficiente realce y tiene un contenido
bastante interesante nos enseña palabras en maya y palabras que no conocemos.
Se sigue observando que en los poblados los ancianos se reúnen como en el
libro se relata entonces nos podemos a cercar y que nos cuenten lo que antes se
vivía.
X' kaabesaj: Margarita Pool Ortiz