U´UK PÉEL MEYAJ: U K´AY T´AANIL DZITBALCHÉ AJ KANSAJ GUADALUPE TUT

  Jun  p´eel  analtee  ku  ta´asik    ya´abach   ts´iibo´ob  beeta´no´b túmen uchbeen  maak´o´ob,   ichilela´   yaan  ku  tsiikbatik   biix  u  chimpooltá  u  yumk´in,    ku yaalik ku yuuchul ok´ot ba´apach   jun  túul xíipal    k´aaxan  chuumuk  k´iwik   u  yeet  kajalilo´ob   ku   ch´inko´ob   yéetel  chowak   che´ yan  u  yeej   jujunp´iitil   ku   bin   u  kinsko´ob.   Ulak´e       tsiibtaan   biix  u  meyaj     le   ts´áakmaako´ob      ku  yaalatio´ob    xmeno´ob,  beyxan  biix   u      kaanbesaj   le   ch´upalalo´ob  le     ken   ts´ookok   u  beelo´ob,  tsiibtanxan   tsikbalo´ob  tu  yoolal   jeejeláas   ch´iich´oo´b    yáan  yook´ol   kaab,  waapaach,   aluxo´ob  yéetel  u la´a   ba´alo´ob.
Yáabach   tuukulo´ob  yéetel   k´ajsajo´ob   ku   sut  tu  jo´ol  ti  máak   le  ken  u  xooke´  le analtea,  bej  je´ex  ku  ya´alik  in  nol   uchil   le  ke  yiile´  u    yaabilo´ob   ma´ taan  u  yu´ko´ob  t´aan  ti  u   na´,   jach  utstut´aano´ob   u  jok´lo´ob  xiimbal   yéetel   ak´ab,  ku  ja´asalyoolo´ob    yéetel   le  waapaach  wa  yéeltel   xtabay.
Tu  lakal  le tsiikbalo´oba   beetaan    u   k´ay  t´aanilo´ob  tuux   ku   yaaliko´ob  yéetel   jats´uts  t´aano´ob   ti´al  u  k´ajsal   tumen   u  ye´et   ch´iibalo´ob.


SEPTIMO TRABAJO:  LOS CANTARES DE DZITBALCHE  (GUADALUPE TUT)
Es un libro que trae muchos escritos hechos por nuestros antepasados, entre ellos hay ceremonias y danzas como el que cuenta que bailan alrededor de un joven  amarrado en medio de la plaza, en el que le lanzan flechas hasta que muere en honor de sus dioses,  otro son los escritos sobre las personas que curan con hierbas, así como la forma de trasmitirle conocimientos a las muchachas que van a casarse. También los escritos sobre los distintos pájaros que hay en la tierra, los gigantes, los enanos, etc.
Muchos pensamientos y recuerdos regresan en la mente de quien lee este libro, así como decía mi abuelo cuando veía que sus nietos no obedecían a su mamá y les gustaba salir de noche, les decía que los espantaría algún gigante o xtabay para que tuvieran miedo y no salieran a pasear.

Todos estos escritos también se presentan en forma de cantares en los  que se usan palabras bonitas para ser recodados por nuestros pueblos.

u ts´ook  u  ts´iibil
le kaj  tso´ok  in  xookik  u ts´iib  in  wet  xooko´ob  yan  ba´alo´ob  tin  kanaj  je´ex  biix  tu  ts´iibto´ob  tu  yo´olal  biix  u  xookol  u  maan le  k´ino´ob, beyxan  u  k´aabetil  u  k´aajotal  le analtea  tumen  le kajo´bo  beeyó  u  kajsal  u  beetaj  u  tsiibil  balo´ob  ku  yuuchul  bejlae u ti´al  u  k´ajotel   u la´a mako´ob  ichil  yaabach  ja´bo´b  

This entry was posted by GRUPO 1. Bookmark the permalink.