BIIX U MEETOB ICHIL KAJALOB TIAL Y
TUWBEN LAAK TSIIL.
TU LAKA ICHIL KAAJALOB
Le
ka'ajal Nohakal, Campech t'yan naats'
Campech-Ednaá 35km u pooli Campech. Jach ya'aaj u lúumil tial u paakal le maakob
ukuuxtalob ti e kaajalob.
jeta' an yáan nooch maak yan téelob yan tiob 70 wua 80.
Yam maak ku Estados Unidos.
Ti nookn kajal tumen letiobo u kaatkob yaaj taakin tial u kuxtal.
Y láa maakob ku meyajoob tuuxe jooytal jejelas, pakalob.
Tolóoj chen uchben maak má yojell xooki miix y tsiiboo.
Jach ya'aj palal ku xook ti jejelas unajil xook beey 240.
SOCIAAL
Le laak tsil jach beex ichil u tatob u na' yetel u yitsin, u palal jach
maalo u biskubao.
Letiobe ku muuchkubao tial u beetkob ts'okol beel, yetel túux tial u jook'o
papal u najil xook ku yookotob u vals letiobe ku beetkoob u janalil jetel u
chaanil maank'inal.
Le najaoobo jach maalo jach naats'ob tumen ku tsiikoob tial u pakalob yaa'
na' pa'ak yan toolo ku ts'aaba tio.
Tii ichil kajal yan energía eléctrica, ja', u sasil, kiiwik tuux ku janal
palal ichil u najl xook, yan xaan baax tial u yantal le kajalo yete u takiin le
nojoch maak ku tsaba u takiin xaan yan xaan maak ku t'saak ichil le kajalob.
TSIKBALIL
Nohakal ku yalale NO'AKAL tolol yan naal, kúum, suuts', sandiaa jach ya'ab
maak ku jkolnaal k meyaj ku pakalob tial yu laak tsil.
TAKIN
Le koolelobo ku yantikoob u yichanoob ku meyajob tuux ku beetal wa, ku
konolob janal, naal, kuun, suuts.
TULAKA BAAX KU
MENTIK MAAK YETEL BÁAX YOJEL MA'AK.
Totol yan cha'an lajún ti le mayo, yan xaan cha'an tuux ku jookol papal
ku xookob.
Yan cha'an tumen ku ta' tial u baaxal palalob.
Tulaka ma'ak ku t'aan maaya ke kajalol maasewal.
POLITICA
Tolob' yan comiario ejidal yetel municipal ku kalantikob ichil kaajal, ku
kaotkoob ba'ax tial u yantaa ichil kajal.
RELIGIOSOO
Tolo tulaka le maakobo ku binoob ichil u najil kich kelen yuun ku ka'ayoj.
Ku tsiikoob MALOOB KIN ti u jochoj ixiim ma' yan ya'ab catolicoob.
xka' anbesaj: MARGARITA POOL ORTIZ
